Kısa çalışma uygulaması, 4447 Sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu Ek Madde-2’de düzenlenmiştir. Bu hüküm uyarınca, işyerinde genel ekonomik, ulusal, sektörel kriz dönemlerinde zorlayıcı sebeplerden ötürü faaliyetlerin durması yahut önemli ölçüde azalması durumlarında üç ayı geçmeyecek süreyle kısa çalışma yapmak mümkündür. Faaliyetlerin durması yahut önemli ölçüde azalmasından kastedilen işyerinin çalışma saatlerinde en az üçte bir oranında azaltma olması veya süreklilik aranmaksızın işyerinin faaliyetlerinde en az dört haftalık kısmi olarak ya da tamamen durdurma yaşanmasıdır. Öte yandan 25.3.2020 tarihinde kanuna eklenen Geçici Madde-23 sayesinde 30.6.2021 tarihine kadar Cumhurbaşkanı, söz konusu madde kapsamındaki başvuruları uzatmaya yetkilidir.

                Kısa çalışma uygulaması süresince işçinin normal şartlar altında alacağı ücretlerin akıbeti en önemli başlık haline gelmektedir. Çünkü işçiler herhangi bir riziko yüklenmemekte ve kusurlu olmaksızın çalışma borcunu yerine getirmede engellerle karşılaşmaktadır. Bu hususta da 4447 sayılı kanunun 2. ek maddesine bakmak gerekecektir. İşsizlik Sigortası Fonu’ndan, kısa çalışma uygulamasına geçen işçiler için Kısa Çalışma Ödeneği ayrılmaktadır. Elbette rizikoyu yüklenmiş taraf yani işveren zora düştüğünde işçi ücretlerinin zaten işçi ücretlerinden toplanan kesintilerle oluşturulmuş kamusal bir fondan karşılanması son derece eleştiriye açıktır.

                Kısa çalışma uygulamasına geçirilen işçi, işvereni İŞKUR’a kısa çalışma uygulamasına geçildiğini bildirdikten sonra yapılan teftiş neticesinde bu hususun doğruluğu tespit edildikten sonra ödeneğe başvurabilecektir. Söz konusu işçi, son üç yıl içinde en az 450 gün prim ödemişse ve işyerindeki son 60 günlük prim ödemesinde de kesinti yoksa ödeneğe hak kazanacaktır. Bu koşulu taşımayanlar, kısa çalışma süresini geçmemek üzere son işsizlik ödeneği hak sahipliğinden kalan süre kadar kısa çalışma ödeneğinden yararlanmaya devam eder.

Ödeneğin miktarı, sigortalının son iki aylık prime esas kazançlarının nazara alınmasıyla hesaplanır. Günlük ortalama brüt kazancın %60’ı kadar verilir. Bu şekilde hesaplanan kısa çalışma ödeneği miktarı, aylık asgari ücretin brüt tutarının %150’sini geçemez. Her ayın 5’inde PTT Bank aracılığıyla işçiye ödenekten hakkı verilecektir.

Kısa çalışma ödeneği alanlar işe girerse, yaşlılık aylığı almaya başlarsa, herhangi bir sebeple silah altına alınırsa ya da işinden ayrılırsa hallerinde söz konusu durumun gerçekleştiği an itibariyle ödenek kesilecektir. Sayılanlar haricinde işçi, geçici iş göremezlik ödeneğinden istifade etmeye başlarsa doğal olarak geçici iş göremezlik ödeneğine konu olan sağlık raporunun başladığı tarih itibariyle kısa çalışma ödeneği kesilir.

                İşçinin, kısa çalışma ödeneğinden faydalandığı ve çalışmanın tamamen durduğu durumda işveren sigorta primlerini ödemekten muaf tutulur zira işçinin çalışmıyor olması ilgili sigorta primlerinin ödenmesi gerekliliğini de ortadan kaldıracaktır. Bunların aksine çalışmıyor olsa da işçinin hastalanması yahut doğum yapması vs. ihtimal dahilindedir. Bu ihtimale göre hareket eden kanun koyucu genel sağlık sigortası primlerinin ödenmesine hükmetmiştir. Ancak sigorta primleri Türkiye İş Kurumu tarafından ödenir. Ayrıca faaliyetlerin tamamen durması olasılığında emeklilik primi de yatırılmayacaktır. Şayet eksik sürelerde çalışma yapılıyorsa bu durumda emeklilik dahil çalışılan süreler için tüm sigorta primleri yatırılacaktır.

                Kısa çalışma uygulaması süresince işçi ile işveren arasındaki iş akdi askıda kalmaktadır ancak kıdemin ne olacağı hususunda kanun herhangi bir hüküm getirmemiştir. Burada iş hukukunun temel ilkelerinden biri olan işçi lehine yorum ilkesine uyulmalı ve iş sözleşmesinin askıda kaldığı bu süreler çalışılmış kabul edilmeli. Elbette kıdem ve ihbar tazminatı hesaplamalarında da kısa çalışma uygulamasına tabi geçirilen süre göz önüne alınmalı.